Panie, zajęte pracą i domowymi obowiązkami, a także troską o zdrowie domowników, bardzo często zapominają o sobie – to znaczy o regularnych wizytach u ginekologa czy lekarza rodzinnego. Panowie nader często uważają z kolei, że badania są zbędne, ponieważ czują się świetnie. Tymczasem już od trzydziestki każdy z nas powinien regularnie kontrolować swoje zdrowie, wykonując badania profilaktyczne. Nie warto czekać na żadne objawy. Trzeba badać się, zanim zauważymy cokolwiek niepokojącego.
Każda kobieta po 20. roku życia powinna raz w miesiącu, najlepiej kilka dni po miesiączce, dokładnie badać swoje piersi. Lekarze ginekolodzy powinni z kolei nauczyć pacjentki, w jaki sposób wykonywać to badanie, aby wychwycić wszelkie niepokojące zmiany. Badanie powinno się wykonywać kilka dni po krwawieniu miesiączkowym, ponieważ wtedy wszelkie anomalie są łatwiejsze do wyczucia. Panie, które ukończyły 49 lat, powinny ponadto raz na dwa lata wykonywać mammografię.
Jeśli w obrębie piersi lub pach pojawią się jakiekolwiek zmiany (szczególnie guzki czy zgrubienia), należy bezzwłocznie zwrócić się do lekarza rodzinnego lub ginekologa. Bardzo ważne jest, aby każda kobieta co roku przeszła ogólne badanie ginekologiczne, które jest podstawą profilaktyki raka narządów rodnych. Ogólne badanie ginekologiczne powinny przechodzić wszystkie kobiety po rozpoczęciu współżycia. Jeśli lekarz zauważy podczas takiej kontroli jakiekolwiek zmiany, skieruje pacjentkę na dalsze, bardziej specjalistyczne badania. Pierwszym krokiem w profilaktyce raka szyjki macicy jest badanie cytologiczne, czyli badanie przesiewowe umożliwiające wczesne rozpoznanie nowotworu, który w początkowym stadium nie daje zwykle żadnych objawów.
Według zaleceń Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego każda kobieta, która rozpoczęła życie płciowe, powinna wykonywać cytologię raz do roku. Jeśli trzy kolejne wyniki badania są prawidłowe, można powtarzać cytologię co 3 lata. Kobiety, które nie rozpoczęły współżycia, nie muszą wykonywać cytologii – chyba że ukończyły 25. rok życia, wtedy pobranie wymazu jest konieczne. Kobiety z grupy ryzyka (nosicielki wirusa HPV, chore na AIDS) powinny pamiętać o cytologii przynajmniej raz do roku. Z tego obowiązku zwolnione są w zasadzie tylko panie po siedemdziesiątce oraz te, którym z powodów nieonkologicznych usunięto macicę wraz z szyjką. Kolejnym ważnym badaniem jest przezpochwowe USG, które powinno się wykonywać co 2 lata.
Profilaktyka chorób narządu rodnego to jednak nie wszystko. Panie powinny pamiętać także o rutynowym badaniu krwi i moczu, które powinno się wykonywać przynajmniej raz na 3 lata. Ciśnienie warto mierzyć jeszcze częściej – przynajmniej raz w roku. W przypadku objawów takich jak nagłe, nieplanowane zmiany wagi ciała, zwiększona wrażliwość na ciepło i zimno lub wypadanie włosów, należy zgłosić się do lekarza rodzinnego, który powinien zlecić badania tarczycy. Wizyty u okulisty zalecane są raz na 3-4 lata, a wizyty u stomatologa powinny odbywać się raz na pół roku. W przypadku objawów takich jak bóle w klatce piersiowej, duszności lub obrzęki kończyn, należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza i wykonać bardziej specjalistyczne badania, takie jak EKG lub ECHO serca.
Po menopauzie u pań zmniejsza się znacznie stężenie hormonów płciowych we krwi, co pociąga za sobą zwiększenie ryzyka osteoporozy. Dlatego 10 lat po ostatniej miesiączce warto wykonać badanie densynometryczne kości, które pozwala ocenić gęstość tkanki kostnej. Panowie również powinni to zrobić – po ukończeniu 65. roku życia.
Oczywiście, mężczyźni również muszą pamiętać o regularnych badaniach profilaktycznych, i to bez względu na samopoczucie czy tryb życia. Co raz częściej słyszymy przecież o osobach wysportowanych, które umierają na skutek chorób serca i problemów z krążeniem. Jest to przykre tym bardziej, że większość tego rodzaju problemów można było zdiagnozować dużo wcześniej. Intensywny wysiłek i silny stres związany z pracą to istotne czynniki, które mogą powodować choroby. Panowie powinni pamiętać przede wszystkim o regularnym badaniu krwi i moczu. Po 50. roku życia należy odwiedzić urologa, aby zbadać prostatę (gruczoł krokowy) i określić poziom PSA, czyli antygenu, którego stężenie informuje o stanie prostaty. Choć poziom PSA nie zawsze odpowiada w pełni zachodzącym w prostacie zmianom, jego wykonywanie jest bardzo ważne w profilaktyce chorób tego gruczołu. Jeśli palimy papierosy, po czterdziestce powinniśmy raz w roku wykonywać zdjecie RTG klatki piersiowej. To bardzo ważne w profilaktyce nowotworów płuc.
Wszyscy, którzy ukończyli 50 lat, powinni ponadto pamiętać o teście na obecność krwi utajonej w kale. Badanie należy wykonywać raz do roku. Niezbędna po czterdziestce jest również kontrola ostrości wzroku i ciśnienia śródgałkowego u okulisty. Badania te pozwalają w porę wykryć zmiany związane z jaskrą, która, nieleczona, może prowadzić do nieodwracalnej utraty wzroku.
Badanie profilaktyczne to naprawdę ważna, o ile nie najważniejsza metoda walki z groźnymi chorobami – większość z nich wykryta wcześnie, jest możliwa do wyleczenia. W wielu przypadkach medycyna jest również w stanie zahamować rozwój choroby zanim zdąży ona wyrządzić poważne szkody w organizmie. Nie warto więc czekać na objawy. Kiedy się pojawią, na skuteczne działanie może być już za późno.
lek. med. Adam Studniarek